AYVUPURAHÈI AVAÑE’ẼRE
CANTARES POR LA LENGUA GUARANI
HOMENAJE
AL INSTITUTO DE EDUCACION SUPERIOR
ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI.
(1985 - 2010)
POR SU BODA DE PLATA CON LA LENGUA Y CULTURA GUARANI
Al Prof. Dr. David Galeano Olivera, Prof. Dr. Carlos Ferreira Quiñònez, Prof. Dra. Zulma Trinidad Zarza, Prof. Dr. Modesto Romero Cueto, Prof. Dr. Pablino Gomez Vera, Prof. Dr. Nelson Zacarias Ortiz, Prof. Dra. Maria Antonia Rojas Aranda de Meza. Prof. Dra. Porfiria Orrego Invernizi. Prof. Lic. Fèlix de Guarania. Y al recordado Maestro de maestros, el profeta guaraní Prof. Lic. Pedro Moliniers. Asì, como a todos los Docentes de nuestra querida Instituciòn, Alumnos/as, y Promotores/as de la Lengua y Cultura Guaranì en todo el país y el mundo.
I.
DOCENTE GUARANI.
En la ardiente pasión de patria
su alma fulgura de paraguayidad
con su corazón emerge su sabiduría
como canto de amor a una nueva vida
Toda la dulzura de la creación
Dios hizo en lengua guaraní con amor
hasta el hermano sol enamorado
con sus destellos nos da vida de amor
Ama esta tierra bendecida el docente
sus frutos y su gente tan naturales
es el alma guaraní del gran docente
que teje versos y oraciones por el saber.
En esta tierra sagrada cuna del edén
florecen todas las benditas virtudes
con la rosa roja del corazón docente
enseña guaraní con grandes pasiones.
y vive en la ardiente vocación de patria
su alma fulgura de paraguayidad
con su corazón emerge su sabiduría
como canto de amor a una nueva vida.
II.
MBO’EHÁRA GUARANI
I.
Mbo’ehára guarani
ndaha’éi tembiguái
oñesũva oñepomoĩ
mburuvicha joguahàpe
iñapytu’ũ pytaguávape
oipe’aséva ñandehegui
ñane ñe’ẽ teete porãite
tetã ñe’ẽngu oipotágui.
II.
Ojopy ñane mbo’epýre
ñe’ẽrembyre ñe’ẽjopara
ñe’ẽjehe’a ha ñe’ẽtavýre
ombyetiaséva ñane ñe’ẽmi
ombovevúi omopererĩ
tavarandu mba’ekuaa
tekokatu ndohechaséiva
oñañuãva ñane retã
oipykua ha oipokuáva.
III.
Mbaretére ojeroviáva
pokarẽre ojepokáva
ñembotavýpe omongele’éva
omyasẽ rasy ñane retã
anive’angána che ra’a
peichaite viru ndepuru
omohatã pene korasõ
rehesy haĝua tetãyguápe.
III.
GUARANI JEJURUPETE.
Añe’ẽse guaraní che mitãmi guive,
aiko añe’ẽ apurahéi guaraníme,
heta oĩ ndoipotáiva añe’ẽ guaraniñe’ẽ,
cháke nde tavýne ahendu oje’e chéve
ahayhúnte ko che avañe’ẽ che korasõme,
reínte heta ára ajeja’o vaiete
ajejopy kyhyjére añe’ẽhaguére,
añe’ẽ avañe’ẽ añe’ẽve ñaneñe’ẽ,
pévare ajejurupete añeñakãpete,
che juru ojoka hikuái, huguy che avañe’ẽ,
osyry pytã che jurúgui guaraní ñe’ẽ,
añemoñesũ avati ra’ỹi ári añe’ẽ avañe’ẽ,
juky ra’ỹi ári añesũjey añe’ẽhaguére
itara’ỹi ári añesũ añe’ẽse ñane ñe’ẽteete
añembyepoti añe’ẽhaguére avañe’ẽme
sapy’ànte karu’ỹre apyta okẽ kupépe
ñe’ẽmbeguèpe ñemihãme añe’ẽve
ndaikatúi akirirĩ guaranínte añe’ẽse
tovajepetépe che mbojere, heta ajejurupete
che rasẽ che resay guaraní ahayhuve,
reínte añemosẽ mbo’ehaógui kuehe,
ahayhuve cheñe’ẽ ahayhuve cheñe’ẽ
añe’ẽhaguére mbo’ehárape guaraníme
ajuhúva che rapére che su’u umi jejahéipe,
pe che avañe’ẽ guaraní ha’e karaiveñe’ẽ,
ndaha’éi itavýva ñe’ẽ che ñe’ẽ porãite,
tukumbópe ha tejuruguáipe che mokirirĩse,
che ãngañe’ẽ, che korasõ ñe’ẽ, cherekoveñe’ẽ
ha’e guaraniñe’ẽ omoñe’ẽséva nemborayhúpe,
reínte che kamba che reity yvýre jejahéi vaietépe,
guaraniñe’ẽ chemopu’ãjey va’erã che ñe’ẽteete,
peikuaàpe jurupete ndaha’éi jepopete guaraníme,
péina ñane avañe’ẽ oikove mayma tetãgua rekove ñe’ẽme.!!!
IV:
GUARANI ÑE’ẼME...
Añemboheko guaraní ñe’ẽme
añemboheteve avañe’ẽme
añembokate asy guaraní ñe’ẽme
apuka apukavy avañe’ẽme
aturuñe’ẽ ñaneñe’ẽ teetépe
aporohetũ guaraní ñe’ẽme
aporomokyrỹi guaranietépe,
kuña amotuka’ẽ avañe’ẽme,
ajoko ajepovyvy ñaneñe’ẽme,
che amoĩva amoĩ avañe’ẽme,
ajopy ajora amboty avañe’ẽme,
ahechapaite rupi avañe’ẽme
asẽháme ajehayhuve
romoñe’ẽhaguére guaraníme
añandu che rayhuve,
rojapyhyhaguére ñaneñe’ẽme
nekorasõ oñeme’ẽve,
roisu’uhaguére guaraníme
nde yvaty aju apytépe
umi nde poty pa’ũme
aipytepa nemborahu guaraníme,
aheréi he’ẽngue che kũ apỹire
rombojere ñehetũ pa’ũme…
V.
LENGUA GUARANÍ.
Cuando me despeché del pecho de mi madre
comencé a mamar por la lengua guaraní
sentí su dulzura agreste en mi boca
sentí en mis entrañas sus vibraciones amorosas
que me hace bailar y cantar canciones
pero las almas malditas se oponen
quieren silenciar a mi lengua nativa
alma vibrante de mi pueblo guaraní
es lengua de la ignorancia me gritan
pero yo amo a mi lengua nativa
que fluye permanentemente en mi corazón
me acusan de rebelde
por hablar lengua guaraní
me clavan con el miedo y con el terror
por hablar mi guaraní que es mi esencia
por beber mi alma en lengua guaraní
recibo las bofetadas y los golpes
contra la lengua guaraní
aplastan mi vida entre las humillaciones
mi alma seguía rezando en lengua guaraní
no podía callar ni ocultar mi lengua nativa
mi silencio estaba lleno de lengua guaraní
me arrastraron con mis palabras guaraníes
me cerraron las puertas de tantas escuelas
por hablar la dulce lengua guaraní
por hablar desde el alma mi lengua,
las màs dulces palabras sagradas
de los grandes señores de la nación guaraní
cuando caemos en sueño en un nocturno,
seguimos murmurando en lengua guaraní
y nos arrastramos en algunas pesadillas
por amar dulce lengua guaraní. !!!
VI.
PEDRO MOLINIERS ÑE’ẼSUNU
I.
Tekotevẽ hasẽ neñe’ẽsunúre,
Pedro Moliniers ndève ajerure
tove tosunu amo yvate araìre
ãnga katupyry okororõ ipochýne
ho’a ñe’ẽ aratirícha operere yvýre
overa hyapu okarãimba ñande rape
pèina opáy opo yvate ojepyso oveve
ahecha hendypa amoyvagapýre
opáy karaiguasu ñane ra’ã iñe’ẽme
aguyjégui opu’ã iñe’ẽme henyhẽte.
II.
Pedro Moliniers oúma oguejy iñe’ẽme,
mbo’ehára Moliniers he’íma ha’e
topàke kyhyje ñande pykuáva añete
topu’ãmba akã ha toso toso kyhyje
opàne ñemomirĩ umi ñakãity tove
toikove topa ñembotavy ñaneñe’ẽme
anivèna ñemombe guaraní topu’ãnte
Moliniers oikove guaraní rekovère
opa’ŷva mba’ekuaa etiguara ogueroveve
Pedro Moliniers ha’e mbo’eharapavẽ.
III.
Tetãyguàre ñaneñe’ẽ guarani oikove
py’arory mandu’a opáy opu’ã hese
mbo’ehára osapukái ñande rapère
pe imba’ekuaa oikundaha ãngapýre
guaraní rayhupápe oikovejey oñe’ẽ
he’i ñane retã yvýre taheñòi ñaneñe’ẽ
ñane ãngagui tove ta’ipotypa pytúre
avañe’ẽ hyakuã porãmba ñane retãre
ñande rekove rapo porã hesakãve
ñane ñe’ẽ yvy’àre heñói opu’ã oveve.
IV.
pe mboguata pya’e ñe’ẽteete peipyahànte
Pedro Moliniers oñe’ẽ ou ha oho iñe’ẽ
yvy ojoka opu’ã iñe’ẽ ha yvypo ãnga toñe’ẽ
guaraní toñemombarete pene ãngapytùre
tove tome’ẽ ñane retãme ñe’ãkakuaànte
pyhare ha ára avañe’ẽ topu’ã ipotýre
Pedro Moliniers akòinte ikatupyry añete
he’i amo yvate guive pehendupàke
pene ñe’ẽ guaraní taheñói, topu’ã tojepotave
peheja ava tokororõ ñe’ẽ guaranípe.
V.
Ahy’ógui hendypuve jurúgui toveve
avei topopo umi ñe’ẽ topo toikove
toho tojapyhara,tosapukái, tahasẽ
toñemongeta toporomongeta porãite
tou toho tou, jaheka jaipota, tove toveve
topuka ãnga tomonguera ñande rekove
ñande ha’e umi avañe’ẽ rape porãite
ñande ha’e avañe’ẽjára ha ñande pytu oñe’ẽ
oñemuña ñe’ẽ oñemoñe’ẽmba yvytúre
oñakamby ñane ñe’ẽ oñani oho ñane retãre.
VI.
Moliniers nde reka, oporandu nde rehe
anive reñombotavy topa ñembotove
ñemokangypa neñe’ẽgui anive anive
naiporãi ñambojeko pytagua ñe’ẽre
ñaneñe’ẽ ñamopu’ã haĝua ñamoñe’ẽ
tavy ombokakuaa karẽmbáta ñaneñe’ẽ
Moliniers he’i, embojuruvy nekorasõ rokẽ
eipe’a pe’a neñe’ã rokẽ eipe’a nde ãnga rokẽ
emomba’eguasu neñe’ẽ ehecharamo neñe’ẽ
nèina eguerohory añeteháme neñe’ẽteete.
VII.
Añete ehayhu neñe’ẽ ehayhu neñe’ẽ
ejehayhuhaĝua ehayhu neñe’ẽ porãite
Pedro Moliniers he’i yvate guive akóinte
osapukái embojapypa kyre’ỹ arandùre
pende rekovére ta’ipotypa nemba’epotáre
nerekotevẽre tojehe’a eipuru pya’etènte
opa mba’e avañe’ẽme emysakã añete
tavy pytũmby ojere jeréva ñande rehènte
omo’ã mo’ãva ñane retã,nde rogapýre
emba’apo ñaneñe’ẽre emopu’ã porãite.
VIII.
tereho reho amo okáre emyasãike
Moliniers ñe’ẽ purahéipe he’i ñandève
heta ñe’ẽ ñarõ oisu’u ñane ñe’ẽme
pytagua’ŷva ojukaséva ñaneñe’ẽme
akóinte ijuruhejoa ñande rehe
tovamokõi omba’apogua’úva ojere
ñane ra’ã ohapy tembiapo porãme
ojuka mba’epota heta ára ñaneavañe’ẽ
oñeñapytĩ asýva pe jora pe poi chugui yvytúre
yvytùre toñemyasãimba peipysyrõ avañe’ẽme.
IX.
Yvategua ohovasa choperúma he’i ñandève
tetãygua avañe’ẽre topaypa ñande apytépe
avapaje iñe’ẽ oheja opyta tokakuaànte
ñaneñe’ẽ guaraní toikundaha ñane retãme
tosunu tahayvi ñe’ẽ ñe’ãre taheñoimbaite
Ñande Ru Tenonde Ñe’ẽratarendy ohesape
iñavañe’ẽme omomimbi kuarahy ñane retãre
ombojajái mbyja ha jasy omyesakã porãite.
Moliniers ñe’ẽ osununu heta ãngapýre
opaypa umi korasõ opurahèi avañe’eme.
VII.
GUARANI VY’APAVẼ
I.
Péina yvytúre marandu ijojaha’ỹva oñemyasãima
ateneoguajeýma ojapo umi mba’eporã hesakãva
araka’épiko ko’ã ava ikane’õta térã opytu’úta
ha’ekuerajeýma omosarambi umi mba’eporãita
ombyapyte mborayhúva umi mbo’epy mba’ekuaa.
II.
Tavarandu araitépe ahendu ahecha ha ojekuaáma
ñaneñe’ẽ guaraní yvágare ko’áĝa oñembopojáiva
ñemoirũñepytyvõme mokõi sambyhyhára oipyaháva
guaraní ñe’ẽme ohayhu añetéva ko’ã mbo’ehára
David ha Kalo avañe’ẽ yvatéma ohupi omoñe’ẽva.
III.
Mayma mbo’ehára ojapo umi mba’e iporãitereirasáva
ñande reko teete heñói hoky okakuaa ipotypajeýta
ndaipóri pa’ã ojoko va’erã chupekuéra ojekuaa porã
ojepytaso hatãiterei ñande retãpýre jahecha okakuaa
umi motenondehára katupyry ohejáva techapyrã.
IV.
Avañe’ẽkuaahára ojapo umi mba’e iporãitereirasáva
avañe’ẽ oipysyrõ ohóvo ñane retã ijojaha’ỹva
mba’apoharakuéra ñane ñe’ẽme oñemongeta
ome’ẽ ojupe kyre’ỹ pokatu porã omyasãi techapyrã
óga jerére opu’ãmba hi’upyrã kogaty ojepysóva.
V.
Mbo’eharakuéra ogueraha ñaneñe’ẽ panambi ha guyráicha
araka’e piko ko’ã mbo’ehára ikane’õta ha upytu’úta
okororõ umi ikorasõme ovy’a mborayhu techapyrã
opiriri avañe’ẽ ijurukuéra rehe jahecha ipotypaha
guaraní ñemoñare ñande yvýre ojeroviáva ha oñeha’ãva.
VI.
Ipy’aporãva Ateneogua ojapojeýma hetaite mba’eporã
tekokatu omyasãi yvytúre ñande poyvi oveve jerovia
ñane retãpýre omyanyhẽ umi mbo’ehao iporãrasáva
ñane ãnga memby ñane ñe’ẽ ha’e ñane korasõ ñe’ẽma
pévare ñe’ẽporã añoiténte ãngagui ñanohẽ va’erã.
VII.
Araka’épiko ikane’õta opytu’úta ko’ã mbo’ehára
oikóva ombotuicha avañe’ẽ umi mba’ekuaápe okakuaáva
hendapete omohendágui ñaneñe’ẽ ojehechakuaa iporãha
hypy’ũva mbo’epy ãngapýre ohesapéva oñemohenda
ñande yvy guaraní opu’ã oñe’ẽ oñeme’ẽ mba’aporã.
VIII.
Ateneo rejuhúta mayma táva’i ha tavaguasúpe oñeha’ã
reho rehohápe resẽ resẽháme oheja mba’eporã ijojaha’ỹva
umi ikatupyryvéva omyasãi ñe’ẽ guaraní iporãveháicha
ñe’ẽngatujára kuimba’e ha kuña omýiva tesape oguerúva
mba’eporã poravopyre mayma mbo’ehao ombopotypa.
IX.
Amandaje guaraní rehegua omyakã porãva ijatypáma
peteĩ ñe’ẽme tekokatúpe ombopoty py’aporã jahecha
umi tekove oñemoarandu guaraníme oñe’ẽ ha ohaíma
peteĩ ñe’ẽme tape pyahu ñaikundaha haĝua lomitã
tekojoja tekosa’ỹma ñane retã porãitéme omboguata
X.
Ateneo mbo’ehára ikane’õ’ỹva oikuaapaitéva oje’eha
péina tavy pohãnohára ñane avañe’ẽme jaguerekóma
hetaitéma orairõ avei pokarẽ ha mbaretépe omaneãva
ñahendu hasẽ tavy tarova ipyti’araguére ojejokoséva
kuarahýicha ohesape arandu, pyhare ñakurutũ ovy’áma.
22-agosto-2009.
opa.
VIII.
TÁVA CONCEPCIÓN RAPÉRE.
I.
Guaraní rayhuharakuéra oñani yvytimbo omopu’ã
ogueraháva ohesapéva mba’ekuaa amandajegua
ñane retãme omotenondeségui oñeha’ãpaitéva
oikũmbýva tekotevẽ umi apañuãi ojorakuaáva
ñe’ẽngatujára tekombo’e hendaitépe omohendáva
ava’ayvu ñahendu omboryrýi omopu’ã ñane retã
II.
Tembiapo jajaposéva jajapo jave vy’a ñaneañuãmba
guaraní rayhupápe ñane retã rembe’ýre ñaikundaha
avañe’ẽ tahoky mayma angapýre tomokunu’ũ ko tetã
mborayhu tokakuaa hese mba’ekuaáre toñembojoja
mbo’ehaópe avañe’ẽre mborayhu ipotypa jahechakuaa
mbo’ehára ojetyvyróma ñane retãpýre techapyrã.
III.
Aipykúivo tapehũ guaraní ayvu che akãme ipotypáma
aikundaháta che ma’ẽme che ñe’ẽme umi ahecharamóva
ajepovyvýta yvotytýre che ñe’ẽpotyrãntemako ahekáta
tapepuku aikundaháta ñaneñe’ẽ guaraní rayhupápe aháma
ñehetũme amotuka’ẽta umi kuñataĩ che rape ombojeguáva
yvateguápe ajeruréta pytyvõmi mba’eporãnte ahaihaĝua.
IV.
Pedro Juan rokẽme Yvype ojepyso ipoty mba’eporã
táva porãite oñemongora yvyty piro’y kogaty iporãva
jaguejypa mboyve Amambay Chiriguelo rupi jahasa
tove ñane korasõ ta’ipiro’y maiteíme Elsa ha Luisa
ñañemongetána guaraníme katuete ñaneñe’ẽ he’ẽvéva
kuñataĩ mborayhu ñamongetáva avañe’ẽme ijukyvéva
V.
Jajepoívo Cerro kora rapére Aquidaban iguínte jaheka
hembére Mariscal kurusu hekove ome’ẽ ohayhúgui hetã
ñanerenondére ojekuaa Guavira yvaty sa’yju he’ẽva
yvy potĩ ysyry porã yvaga’i jaheka mymba porã rendaha
cruce Bella Vista akãitépe ijaty mbarakapu purahéirã
ñane renói vy’araitýpe kuñataĩnguéra yvágapoty ja’eha.
VI.
Che mandu’ávo yvypopo potýre ahecháma pe ahecháva
ombopoty tape py’arory pukavy ombojegua mba’epota
jahupytypávo Naranjay jahechakuaa ñande yvy he’ẽha
Aquidaban pe oñañuã yvatyre’ẽ hi’aju mimbíva umi narã
mborayhu re’ẽmbochýpe ajatyse pende juru rembe pytã
ñehetũ nde guerahávo vy’apavẽre amo yvága tove tovy’a.
VII.
Sapukái ryepýpe kogaty ijojaha’ỹva péina ipotypa
tetia’e rory ñanemokyre’ỹva mayma tekoha jeguaka
Cerro memby rupi ahasávo Fabriciana amoñe’ẽva
upe yvyty ru’ãitépe che ãnga ojupì ojeroky ha ovy’a
ñambojeguána ñande róga rokẽ ñane retã poyvi topu’ã
japurahéi pyharevete ñane retã purahéi guasu lomitã.
VIII.
Táva yvypytã Yvyja’u mba’apo heñoiha mba’eporãicha
María Celia hogaguýre omoñemuña avañe’ẽ ohayhúva
Ruth Genara cruce Takuatíme ñane ñe’ẽre oñeha’ãva
Azoteýgui oúva Eulalia Hidalgo ñe’ẽ guaraní papahára
Cepriana ha Rosalba rembiapóre hesakã ñaneñe’ẽ porã
hembe’ýre Ramona juky López pukavy potyjerápe oikóva.
IX.
Peteĩ ára Villalba kuépe oguejy kuñataĩ che ãnga jararã
oipe’a che korasõ ogueraha chehegui peteĩ che chinita
Tapytagua poty hyakuã porã mombyrýma oñehetũmba
ndaikatúi amongeta che ñe’ẽ ojepo’opa cheñe’ã ojereraha
tetã rayhu ta’ipotyjey ñane korasõme ha ñaneãnga toañuã
ñande reko ñambopyahujey ára ha ára ñamopu’ã porãmba.
X.
Che pytu opa mboyve Primavera pe taĝuahẽ ha takuera
peky iporãvéva tembiapo ombojeroky techapyrã ombojo’a
pepeténte arroyo de oro tape poty pa’ũme ahecha oguata
ajeporeka aheka mborayhu poty che ñe’ãme ĝuarãntema
ñande yvyñe’ẽ guaraniñe’ẽ omomba’ekuaáva ñane retã
oikotevẽva ñamotenonde maymavéva ñaikũmbypa va’erã.
XI.
Ysyry itaju ku’i rembe’ýre Rosalía ha Mabel omimbipa
pe cuerofresco yvytúre che korasõ hasẽ pe mbarakáicha
aipo jeiko porãvẽ rekávo mborayhu oho tetã ambuépema
pe Takuára pe oñeñongatu mba’ekuaajára héra yvotýva
repyrũ jepéro upérupi chera’a repytáma mborayhu irũrã
tapỹimíme yvytu piro’y apytépe kuña porã che mbovy’ava.
XII.
Pe Arroyito osẽvo ñande rapépe kogaty ysapy overapáma
tembiapokue ipoty mborayhu ratarendy ñane mbosa’ýva
Cañada San Juan ryepýpe jahecha kuña tupãsy joguaha
ahekáva hovetã mbarakapúpe ha’esénte chupe ahayhuha
calle 13 renondépe jaguejy ka’aty ryakuã ñahetũ kamba
osẽ ñane momaitei Elva joguaha kuñataĩ ojajái mimbípava.
XIII.
Calle 10 javy’áne oguerekógui umi tapicha ikorasõ potĩva
kuña porã juky oje’eha ha’e Venancia Sosa he’ẽ mbochýva
cañada Giménez rokẽme ñasaindy pyhare pyte oguejypáva
pe inimbépe yvága rováre mborayhu ojehovasáva che kamba
yvypóra che rekópe osyry che ruguýre mborayhu ndéve ĝuarã
nde rekovére ajepokáva pyharekuénte ra’e nachemongevéiva.
XIV.
Táva Horqueta yvotytýre che mborayhu péina ojepotapáma
Kuñataĩ jukyete che kuguýre ajopýva heramíme añemohe’ẽva
Peguahomi rapére yvotyty porã ha yvatýre ñane retã opu’ãta
Ruth Fernández mbyja morotĩ joguaha yvy’apére ojehayhúva
tapehũ poha mboypýri táva Belén Ypane rembe’ýre osyry oja
oñembo’y opirakutu umi kambahovy iporãite che reindykuéra
XV.
Concepción rape aikundaháma che ñe’ẽ che ma’ẽme aipota
yvotytýgui aipo’ose mbyja itaju’aju Rita Barrios kuña porã
ahendusemínte ñe’ẽngatu katupyry pokatuñe’ẽ oguerekóva
Rosa Báez puraheihára ijahy’omi eiretéva ñane mokyrỹiva
Cyntia Carolina Ramírez ijuky kirirĩ pa’ũme ombo’ekuaáva
mbo’ehára Lourdes Colmán ivagapotýicha iporãmbaitéva
XVI.
Fanya Arce nda’ijojahái ko ñe’ẽngatujára guarani hayhuhára
Loreto narãtýre Margarita Santacruz omyandy ha ohesapéva
tekombo’e hendapete omopu’ãva omoporãva añete ñane retã
mandu’apoty apytépe opyta Dominga ha Pascuala jahecháta
ysyry Paraguay rembe’ýre kuarahyresẽicha umi kuñataĩ opu’ã
ambojeroviáta che ñe’ãpotymíme guaraní ñe’ẽ rayhuhára.
XVII.
Mbo’eharakuéra Ateneoguápe aheja che ñe’ãpoty morotĩva
ombojeguáre mba’ekuaápe mitãnguéra opu’ã pyahúva
mbeguekatúpe ojepysyrõva hasypeve ñane retã ijojaha’ỹva
oñondive jajapopáta opaite mba’e maymavèva ñapu’ãhaĝua.
tendapytu’uha Emiliano R. Fernández apyka ári tapytu’umi
takirirĩna ha tahetũ Concepciòn poty che korasõ pohã guasu.
Opa
IX.
TÁVA BELLA VISTA NORTE RAPÉRE
I.
Bella Vista rapére ñane ñemoñe’ẽ ñamoñepyrũta,
tape yke rupi vy’aguirei hetáma osapukái oipokáva,
mbarakapùpe ovy’a pe ayvu yvytu ogueru ogueraháva,
Bella Vista Norte táva porã oguerekóva ysyry mbyja,
yvoty’ára tapiaite Apa ysyry omo’ã heta mba’eporã,
tapekurusúgui ñasẽ tapepukúre mba’yru oñani jaha,
ndaipóri japiahaĝua jahajahavérõ táva rapére japatata,
tape’yvy puku ñu pa’ũ rupi ohasa ha ojepysokakuaa,
kapi’ity apyte rupi jahasa mba’yru oñemuña ojohasa,
takuruty àpe ha pèpe yvyty sarambi pa’ũre jahechakuaa.
II.
Ñu poty ombojegua javorái pokã pokã pa’ũme ojechuka,
hetaite umi mymba ka’aguy ha ñumegua iñapysẽmba,
avei jahecha tuicha mymbarenda hèrava santa Teresa,
ñande rape jehechaporã ombojegua yvyty Tranquerita,
umi yvyty sa’i pa’ũre guyraũ ha pykasu hovy ovevejoa,
yvyty Akãngue umi ava ojaitypo avei yvy omombo’a,
tapére tupão’i San Roque ha San Jose ñañembo’eha,
jaha pukumi jave yvyty Pehẽ mba’ekuaa raity omo’ãva,
Faustino ha Cascada tuichavéva mymbarenda,
oĩme pe kurusuveve oguejyha ikañymby oñembohéra,
III.
Emeterio Cantero Viera ha’e ñane ñe’ẽpapára,
ha’eténte jajupi ha jaguejýva yvytymi àri jahasàva,
upe tape’yvy pukúre ñande rapicha ava osẽ ojeheka,
yvyku’íre oguejy guyra yvyja’u ñane renonde’akuaàva,
ĝuaiĝuingue ojahe’o pukupuku ka’aruete hasẽ asýva,
yvyty ojeka oñemopa’ũ tape iñapysẽ ojehasahaĝua,
mbyry’ái omyanyhẽva Apa ysyry umi yvypóra ijatypa,
ysyry Apa ojepoka hape karẽre Paraguay syrýre ipyhóta,
kuña ha kuimba’e opyta ojahu ijayvujoa ojeroky ha ovy’a,
ka’arupytũ oĝuahẽ vove opu’ã osẽ ohopa tèrã ovevejoa,
IV.
Tapére oñemboyke oguata vevúi ñembotavy ha oñeha’ã,
ñande ypykuéra tatukuápe opo’ẽ onohẽ umi onohẽva,
ipópema mymba oñemondýi ojepokyty ojepokyise ipo’a ava,
kóva ndapejoguáirõ ndapejoguavéima Kiritópe he’i tapicha,
Bella Vista Norte rapére hendypaitéva ko che korasõ sã,
mbo’ehára Isidora ha Graciela guaraní rayhuhàra,
ojekuaa ikatupyryha mba’apohára mbo’ehára Amanda,
Bella Vista Norte rehe ñañandu oguerekónte oguerekóva,
eirahũicha he’ẽva mborayhu kuñataĩre oñeñangatúva,
vy’apavẽ yvagapoty apytégui amboguejy ko mandu’arã.
V.
Bella Vista mitakuña porã ñane retã rembe’y ombojeguáva,
ahakuetévo amoĩta peteĩ mandu’ami pene renonderã,
nde rogaguýpe nerovetãme ñe’ẽpotymíme ha’éta che kamba,
rohayhurupinteha pe nerovetãme mbarakapúpe añemboja,
ama’ẽmihaĝua umi nde yvypotýre hi’ãitéva ahetũmba,
nde resa hũetére ambojáta orekoha umi mba’ekuaa rata,
ñane korasõmi oñapytĩva ñande rekove katuete omosãva,
hendypáta ko che ãnga nderehe ama’ẽhaguéma che tavýta,
nde pyguýre ahejáta kamba che korasõ tyre’ỹ mba’epota
nde reko rory ha nemborayhu ñongatupy tohetũ ha tohovasa…
opa.
X.
TÁVA CAPITAN JOSÉ MATIAS BADO RAPÉRE
I.
Laguna Punta porã rembe’ýgui ñasẽma tapére jaha
villa industrial renonde rupi jahecha iporãha ñane retã
ka’aruete amangýpe tape’yvýre mba’yru ipyho ipysyrỹima
oky’ỹ jave yvytimbo ñamopu’ã sanjapytã oñemoporãva
jajere jere jahasa tahachi róga korapy ikapi’ipe jeguapáva
Mario mba’yru oveve omotimbo pe tape yvyku’i yvy pytã
hendive jaha hendive jajukuaa ipysyrỹi ha oikundahakuaa
Amambaytýre tapepytã omopa’ũva ohóvo umi kogaty porã
amoite Pikysyry ka’avo apytépe ha’ehína piro’y renda
hovyũva rincón de julio ahecha ipotypa yvyporã oje’eha
II.
Cerro kuatia tenda tuja ava itaju opyta kuatiáre jahekáta
ha’eténte ku oñemomýi va’ekue ñande yvyty ojegueraha
mantra potrero tape ku’ápe jajuhu ñu porãme oñeñañuãva
yvyra’y ojehapo’óva ojegueraha hendaguépe kogaty opytáva
umi ka’avorendy apytépe tuicha estancia campana ja’eha
ombopu ombohyapúva itapúicha omýiko hembiapokuéra
upéinte jahupyty hypýva yvyku’i ñañeha’ã jahasa aniñapa’ã
upe tres placas renonde rupi amyrỹi rérape ojovasáva jahecha
Nueva Virginia ha’e upe estancia mombyry hyakuã porãva
omoñemuña katupyry umi tapicha ipyambúvare ñañe’ẽma.
III.
Estancia Patricia ndopytáiva tapykue ja’ekuaa overapáva
amoite estancia Serena pe ayvu omuña tembiapo techapyrã
pe tape rovyũvare jaipykuikuaa ahendu ñaĝuahẽ porã haĝua
estancia San Carlos ñane ra’ãrõ yvága rokẽre oñembojojáva
ñaĝuahẽ pota jave jahecháta umi ñu porã yvytu piro’y gueruha
mbeguekatúpe ára ha ára ha’e oñemoporãva ku kuñataĩcha
hendy porãgui umi ñu porã capitán José Matías Bado oje’eha
upépe oĩ Graciela Luciano Estela Blanca avañe’ẽ mbo’ehára
omoñemuñáva guaraniñe’ẽ omoporãva ikatuháicha mba’ekuaa
arateĩme guaraniñe’ẽ rayhuharakuéra ijaty oñemoarandúva.
IV.
Tetã ambue rupi jajevýrõ Badogui jaikuaa jahechataha
ĝuaiĝui ha tujami oryryipáva ñande reko omomba’eguasúva
ko ñane retã rembe’ýre ohendu heta mba’eporã avei ohecháva
Sapucaia ñane renondépe omimbipáva ha’ènte techapyrã
fazenda portuguesa rehe jajekyty jahasa jajevyjeyhaĝuáma
péicha iporã fazenda villa Márquez upépe opyta pe mbaraka
Emiliano oiko va’ekue ombopu omoñe’ẽmívo umi kuña porã
hetaite ñe’ẽpoty poravopyre kuña ñe’ãme oñongatu porãva
Aral Moreira tava’i ojeguapáva ombopotypaite tekoha
fazenda Rezende oheja ijehe jeguaka mandu’arã añeteguáva.
V.
Rancho Carambola rupi jaikuaa oñehendumiha ñande polka
rapaikuéra jepe omochamame ñane mba’éva ijapytepekuéra
tatapỹi jerére Emiliano omyandy va’ekue ñe’ẽpoty iporãva
oporohayhùva katuete karretaguýre ponchoguýre oñemoñe’ẽva
cafetaleira ymaite guive ohasávape omomba’apo ome’ẽ po’a
tenda ika’avóva posto Manhemi kyre’ỹ rendápe ojekuaáva
sanja Puita ha’ejeýma jahecha jahechaséva umi che kamba
Punta Porã táva porãraity umi puntana pudorosa oje’eha
pytũmby vove osẽva oguata puntanakuéra itajúicha ojehekáva
avañe’ẽme ñamongeta ijuky horýva kuñataĩ jahayhukuaàva.
Fuente: guarani-nee@googlegroups.com
Registro: JULIO 2010.
.
ENLACE INTERNO A ESPACIO DE VISITA RECOMENDADA
(Hacer click sobre la imagen)
